Zmiany wynikające z nowej Dyrektywy EED – zużycie energii jako kluczowy wskaźnik

Najistotniejsza zmiana wprowadzona dyrektywą dotyczy zakresu przedsiębiorstw objętych obowiązkiem audytowym.  Dyrektywa uzależnia obowiązek przeprowadzenia audytu energetycznego nie od wielkości przedsiębiorstwa, jak było do tej pory, ale od wielkości zużycia energii w danym przedsiębiorstwie. Zmiany odczują wszystkie firmy, które rocznie zużywają powyżej 10 TJ  (średnia z trzech ostatnich lat). Oznacza to, że każde przedsiębiorstwo zużywające rocznie powyżej 2,7 GWh [4] będzie musiało przeprowadzić obowiązkowy audyt energetyczny i przygotować plan działania dla poszczególnych zaleceń.

To oznacza, znaczący wzrost liczby przedsiębiorstw zobowiązanych do przeprowadzenia audytu energetycznego, nie później niż do dnia 11 października 2026 roku.

Systemy zarządzania energią

Oprócz obowiązkowych audytów energetycznych dla przedsiębiorstw, które zużywają ponad 10 TJ energii rocznie, wprowadzone zostaną również nowe wymogi. Dla firm, w których zużycie energii przekracza 85 TJ/rok [5] (średnia z trzech ostatnich lat), domyślnym wymogiem stanie się posiadanie certyfikowanego systemu zarządzania energią, a obowiązek wdrożenia musi zostać zrealizowany nie później niż do dnia 11 października 2027 r.

Tabela 1. Podmioty zobowiązane do sporządzenia audytu energetycznego – stan obecny v. planowane zmiany

Plan działania – od audytu do strategii

To nie koniec zmian. Dyrektywa wprowadza nowy element, którym jest plan działania dla poszczególnych zaleceń wynikających z audytów energetycznych. Zgodnie z art. 11 omawianej dyrektywy, przedsiębiorstwa zobowiązane są do opracowania szczegółowego i możliwego do realizacji planu działania. Plan ten ma na celu wskazanie konkretnych środków niezbędnych do wdrożenia poszczególnych zaleceń audytowych, o ile ich realizacja jest możliwa zarówno z technicznego, jak i ekonomicznego punktu widzenia. Tak sporządzony plan powinien zostać przedłożony zarządowi przedsiębiorstwa. Dyrektywa nakłada również obowiązek, aby państwa członkowskie zapewniły publikację tych planów oraz wskaźników ich realizacji w sprawozdaniu rocznym przedsiębiorstwa. Informacje te powinny być udostępniane publicznie, z zachowaniem przepisów prawa unijnego i krajowego dotyczących ochrony tajemnic handlowych oraz poufności.

Opracowanie dokumentu, nie jest równoznaczne z natychmiastowym obowiązkiem wdrożenia wszystkich rekomendacji, ale powinien on przynajmniej określać:

1. Priorytetyzację działań: Wskazanie, które z rekomendacji będą realizowane w pierwszej kolejności, biorąc pod uwagę ich potencjalne korzyści energetyczne, koszt realizacji oraz inne czynniki, takie jak dostępność technologii czy wpływ na działalność operacyjną firmy.
2. Harmonogram: Plan działania powinien zawierać harmonogram wdrażania poszczególnych zaleceń, z uwzględnieniem realistycznych terminów ich realizacji.
3. Odpowiedzialność: Określenie, kto w firmie będzie odpowiedzialny za realizację poszczególnych działań wynikających z audytu.
   Szacowane koszty: Przewidywane nakłady finansowe potrzebne do wdrożenia zaleceń, wraz z potencjalnymi źródłami finansowania (np. środki własne, dotacje, kredyty).
4. Monitoring i ewaluacja: Mechanizmy kontroli postępu wdrażania zaleceń oraz metody oceny ich skuteczności po wdrożeniu.

Reasumując, plan powinien pokazać, że firma rozważyła rekomendacje i ma przemyślaną strategię ich potencjalnego wdrożenia, uwzględniając przy tym korzyści i koszty. W praktyce, przedsiębiorstwa mogą również uzasadnić, dlaczego niektóre z zaleceń nie będą wdrażane, np. z powodu nadmiernych kosztów lub niskiego zwrotu z inwestycji.

Sankcje za brak audytu

Zgodnie z przepisami, które dotyczą audytów energetycznych w przedsiębiorstwach, obowiązek wdrożenia wszystkich zaleceń wynikających z audytu energetycznego nie jest jednoznacznie nałożony na przedsiębiorstwa. Głównym celem audytu energetycznego jest identyfikacja możliwości poprawy efektywności energetycznej, a nie automatyczne wdrażanie każdej rekomendacji.

To oznacza, że kary za brak wdrożenia zaleceń z audytu energetycznego nie są przewidziane wprost. Kary mogą być nałożone za inne uchybienia związane z audytem energetycznym, takie jak:

1. Nieprzeprowadzenie audytu przez przedsiębiorstwo, które spełnia kryteria (np. roczne zużycie energii powyżej 2,7 GWh).
2. Brak planu działania lub jego nieprawidłowe opracowanie.
3. Nieprzestrzeganie obowiązku raportowania wyników audytu i postępów w realizacji zaleceń.

W praktyce, choć samo niewdrożenie zaleceń z audytu nie skutkuje bezpośrednimi karami, brak działań lub ignorowanie obowiązków związanych z audytem może prowadzić do konsekwencji prawnych. Warto zatem podejść do tego tematu poważnie i, nawet jeśli przedsiębiorstwo zdecyduje się nie wdrażać wszystkich zaleceń, dobrze uzasadnić swoją decyzję i udokumentować ją w planie działania.

Co z pozostałymi przedsiębiorstwami?

Mimo braku obowiązku przeprowadzania audytu energetycznego w przedsiębiorstwach niezużywających więcej niż 2,7 GWh (10 TJ) energii finalnej, należy spodziewać się programów zachęcających te podmioty do poddawania się audytom energetycznym i do wdrażania zaleceń wynikających z tych audytów.

Podsumowanie

Nowe regulacje unijne wyznaczają jasny kierunek, za którym powinny podążać przedsiębiorstwa. Istotne jest, by firmy aktywnie angażowały się w proces planowania działań związanych z efektywnością energetyczną, uwzględniając korzyści i koszty poszczególnych rozwiązań. W kolejnych miesiącach przedsiębiorstwa powinny przygotować się na wdrażanie tych regulacji, w szczególności poprzez aktywne planowanie i raportowanie działań, by spełnić standardy dyrektywy oraz sprostać wyzwaniom jakie niesie zielona transformacja.

[1] Dyrektywa UE 2023/1791

[2] Ustawa o efektywności energetycznej z dnia 20 maja 2016 roku

[3] Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców

[4] 10 TJ to równowartość 2,7 GWh

[5] 85 TJ to równowartość 23,6 GWh